Tryb rozkazujący – inaczej.

Tak jak w języku polskim, również w języku niemieckim różnego rodzaju prośby, rozkazy czy wezwania możemy formułować za pomocą różnych konstrukcji. Jedną z takich możliwości jest sformułowanie rozkazu bądź zakazu za pomocą bezokolicznika, np.:
Nicht stören! – Nie przeszkadzać!
Klopfen! – Pukać!

Konstrukcja bardzo łatwa w języku niemieckim. Musimy jednak pamiętać, że przy czasownikach zwrotnych poniższe konstrukcje nie będą poprawne:
Sich festhalten ! Trzymać się!
Sich nicht hinauslehnen! Nie wychylać się!
Chcąc utworzyć tryb rozkazujący od czasowników zwrotnych za pomocą bezokolicznika musimy pamiętać, że zaimek zwrotny należy opuścić:
Trzymać się! – Festhalten!
Nie wychylać się! – Nicht hinauslehnen!

‚Niemand’ nieodmienne…?

Zaimek nieokreślony niemand jest zazwyczaj odmieniany przez przypadki:

Ich helfe niemandem.
Hier kennt er niemanden.

Czasami jednak można usłyszeć zdania:

Heute kann man niemand vertrauen.
Siehst du dort niemand?

Zdania te nie są jednak błędne, ponieważ w języku mówionym dopuszczalna jest forma nieodmienna zaimka niemand. W tekstach pisanych należy jednak używać wyłącznie formy odpowiednio odmienionej.

Ach, te zdrobnienia !

Przyrostki -chen i -lein są to jedyne przyrostki zdrabniające w języku niemieckim, pomijając oczywiście występujące regionalnie o zabarwieniu dialektalnym przyrostki -le, – i, -li, -erl. Jedyną trudność dla Polaków stanowi pytanie, kiedy powinniśmy używać -lein, a kiedy -chen?
Przyrostek -lein używamy przy rzeczownikach kończących się na -ch, -g, -ng , np.:
das Zwerglein, das Kindlein, das Büchlein
W pozostałych przypadkach używamy przyrostka -chen, który może pełnić funkcję:
– zmniejszającą: das Häuschen – domeczek, das Lampchen – lampeczka
– spieszczającą: das Händchen – rączka, das Sonnchen – słoneczko

W niektórych przypadkach można użyć zamiennie obydwu przyrostków, pamiętając o tym, że przyrostek -lein nada rzeczownikowi bardziej podniosły ton:
das Tischchen – stolik (użyte potocznie)
das Tischlein – stolik (użyte np.: w literaturze)

Pamiętajmy również o tym, że niektóre wyrazy nie mają charakteru zdrobniałego, mimo, że zawierają przyrostek -chen:
das Mädchen – to dziewczyna, a nie dziewczynka.

I w tym przypadku nie możemy dodać dodatkowego przyrostka zdrobniającego, gdyż byłoby to błędem. Chcąc dokładnie wyrazić w języku niemieckim słówko ‚dziewczynka’ musimy użyć przymiotnika klein, np.: ein kleines Mädchen.
Ważne jest ponadto, że niezależnie od rodzaju danego rzeczownika, rzeczowniki zdrobniałe są zawsze rodzaju nijakiego:
der Fernseher – das Fernsehchen
die Stadt – das Städchen

Kiedy nie odmieniamy przymiotników w roli przydawki ?

Trzeba wiedzieć, że przymiotnik stojący przed rzeczownikiem należy odpowiednio odmienić:
das große Haus, die netten Leute, eine schöne Stadt.
Czy jest jednak możliwa sytuacja, w której stojący przed rzeczownikiem przymiotnik nie będzie odmieniony? Okazuje się, że tak. Takimi nieodmiennymi przymiotnikami są słowa utworzone za pomocą przyrostka -erlei, np.:
dreierlei – auf dreierlei Art (w trojaki sposób)
zweierlei – auf zweierlei Weise (dwojakim sposobem)
hundertelei – hundertelei Schwierigkeiten ( setki różnych trudności), a nie hunderteleie Schwierigkeiten

1.15 Zaimki dzierżawcze inaczej.

Formy zaimków dzierżawczych mein,dein,sein itd. są znane oczywiście każdemu. Nie jest to jednak jedyna poprawna forma w języku niemieckim. W języku literackim można stosować także formy z przyrostkiem -ig, poprzedzone rodzajnikiem określonym, np.:
der/die/das meinige,
der/die/das deinige,
der/die/das seinige

Du hast das deinige getan, der Rest gehört den anderen.

Kiedy używamy imion własnych z rodzajnikiem ?

W języku niemieckim używamy zazwyczaj imion własnych bez rodzajnika, np.:
das Buch von Klaus
Karls Kassette
Romans Haus

Jednak imiona historyczne zakończone na -s występują często z rodzajnikiem określonym:
die Worte des Sokrates

Odmiana czasowników w czasie teraźniejszym nie taka prosta !

Tę część poświęcimy czasownikom zakończonych na -eln lub -ern, których odmiana w czasie teraźniejszym może sprawić kłopoty. Jest jasne, że w 1 os. l.p. odrzucamy samogłoskę -e- z tematu czasownika, ale czy jest to obowiązkowe czy uzależnione od intencji mówiącego?
Powiemy:
ich rudere czy ich rudre?
ich scheukele czy ich schaukle?

Otóż przy czasownikach zakończonych na -eln, jest to obowiązkowe, czyli:
Ich schaukle.
Ich lächle.
Ich klingle.

Ale w przypadku czasowników zakończonych na -ern, samogłoskę -e- odrzucamy tylko w mowie potocznej :
ich rudre, ich plaudre, ich bewundre
W pismach oficjalnych powinniśmy pozostawić samogłoskę -e-:
ich rudere, ich bewundere, ich plaudere

Czy zawsze musi być podmiot?

Ucząc się jeżyka niemieckiego wiemy, że inaczej niż to jest w języku polskim, musimy zawsze postawić podmiot:

Am Wochenende mache ich in meiner Wohnung Ordnung, dann gehe ich in die Stadt und ich kaufe ein.
Podczas weekendu (ja) zrobię porządki w moim mieszkaniu, później(ja) pójdę do miasta i (ja) zrobię zakupy.

Mogą więc zdziwić tego typu zdania w języku niemieckim:
Freut mich – zamiast – Es freut mich.
Mir bangt – zamiast – Es bangt mir.
Ihn friert – zamiast – Es friert ihn.

Mało znana reguła mówi, że można odrzucić ‚es‚ w przypadku, gdy czasownikowi towarzyszy zaimek w celowniku bądź bierniku i dany czasownik odnosi się do stanu psychicznego bądź fizycznego osoby wyrażonej tym zaimkiem. Tak więc zdania z opuszczonym ‚es‚ będą również poprawne.

Stawianie bezokolicznika bez ‚zu’ po ‚haben’ i nie tylko !

Czasowniki modalne, oznaczające ruch oraz odczuwanie czegoś nie są jedynymi czasownikami, po których stawiamy czasownik w formie bezokolicznika nie poprzedzając go partykułą zu. W niektórych sytuacjach nie używamy również tej partykuły m.in. po takich czasownikach jak: haben, finden, legen czy schicken :

Ich habe mein Auto in der Garage stehen.(Mam samochód stojący w garażu)
Die Mutter legt ihr kleines Kind schlafen.(Mama kładzie do spania swoje dziecko)
Wir fanden einen älteren Mann auf der Straße liegen.(Znaleźliśmy starszego męszczyznę leżącego na ulicy)
Die Eltern schicken ihre Kinder in die Schule lernen.(Rodzice wysyłają swoje dzieci do szkoły, aby się uczyły)

Musimy jednak pamiętać, że te konstrukcje nadają specyficzny charakter zdaniom i nie zawsze da się ich przetłumaczyć na język polski dosłownie.

Czy ‚müssen’ znaczy zawsze ‚musieć’?

Poza podstawowym znaczeniem czasowników modalnych istnieje jeszcze coś takiego jak subiektywna wymowa czasowników modalnych. Wyrażają one wówczas coś innego niż sugerowałoby to ich podstawowe znaczenie. Ciekawa jest również sama konstrukcja takiego zdania, które może być mylona z konstrukcją w czasie Perfekt.
Wyjaśnijmy jednak po kolei znaczenie poszczególnych czasowników:

müssen
Porównajmy dwa poniższe zdania:
Der Vater hat den Fernseher reparieren müssen.
Der Vater muss den Fernseher repariert haben.

Pierwsze zdanie jest oczywiście w czasie przeszłym Perfekt i oznacza : ‚Tato musiał naprawić telewizor’ (Bo np.: nie miał innej możliwości). Zdanie to nie informuje nas jednak, czy ten telewizor został już rzeczywiście naprawiony czy też nie.

Ale zdanie drugie wskazuje na coś całkiem innego :’To na pewno tato (a nie kto inny) naprawił telewizor’ (i telewizor jest już na pewno naprawiony).

Inaczej mówiąc, czasownik müssen wyraża, że coś zostało zrobione lub stało się na pewno.
Der Zug muss schon abgefahren sein – Pociąg już na pewno odjechał.

A jak sytuacja wygląda przy innych czasownikach modalnych?

dürfen
Znowu zacznijmy od przykładu:
Das Kind hat noch spielen dürfen.
Das Kind darf noch gespielt haben.

Pierwsze zdanie przetłumaczymy: ‚Dziecko mogło jeszcze się bawić’ (bo np.: nikt mu tego nie zabraniał). Mamy tutaj do czynienia z podstawowym znaczeniem czasownika dürfen.

Drugie zdanie natomiast oznacza, że ‚dziecko jeszcze się bawiło prawdopodobnie’ (bo np.: nie było go jeszcze w domu).

Inaczej mówiąc, dürfen wyraża, że coś prawdopodobnie się dzieje lub stało.

mögen

I znowu najpierw przykłady:
Sie hat nicht mit dem Flugzeug fliegen mögen.
Sie mag nicht mit dem Flugzeug geflogen haben.

W pierwszym zdaniu mamy znowu do czynienia z podstawowym znaczeniem mögen – lubić:
‚Ona nie lubiła latać samolotem.’

Natomiast znaczenie drugiego zdania jest całkiem inne: ‚Ona przypuszczalnie nie poleciała samolotem.’

Widać na przykładzie tego zdania, że czasownik mögen wyraża przypuszczenie mówiącego:
Es mag gestern geregnet haben. – Przypuszczalnie wczoraj padało.

können
I tradycyjnie na początek dwa zdania:
Dein Sohn hat noch in der Schule sein können.
Dein Sohn kann noch in der Schule gewesen sein.

Pierwsze zdanie przetłumaczymy używając podstawowego znaczenia czasownika können:
‚Twój syn mógł być jeszcze w szkole’, (miał taką możliwość).

W drugim zdaniu wyrażone jest:
‚Twój syn był być może jeszcze w szkole’ (a nie gdzie indziej) -nie wiadomo jednak w 100 procentach, gdzie był rzeczywiście.

I na koniec jeszcze dwa czasowniki: wollen i sollen:
Er hat in Italien wohnen wollen. – On chciał mieszkać we Włoszech.
Er will nach Italien gefahren sein. – On twierdzi, że mieszkał we Włoszech.

Za pomocą czasownika wollen, przytaczamy czyjeś słowa i nie koniecznie musimy być przekonani o ich prawdziwości.

Sie hat das Examen bestehen sollen – Ona powinna była zdań ten egzamin (np.: aby móc studiować).
Sie soll das Examen bestanden haben – Mówi się, że ona zdała ten egzamin.

Za pomocą czasownika sollen wyrażamy również czyjeś słowa, ale w tym przypadku nie wiemy dokładnie, kto to powiedział.